19 Ιανουαρίου 1955: το επιτραπέζιο παιχνίδι "scrabble" κάνει την πρώτη του εμφάνιση. Εμπνευστής του, ο αρχιτέκτονας Άλφρεντ Μπατς.

Το σκραμπλ (αγγλ. Scrabble) είναι ένα επιτραπέζιο παιχνίδι λέξεων, ίσως το πιο διάσημο στον κόσμο: αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί σε περισσότερες από 120 χώρες και παίζεται σε 30 διαφορετικές γλώσσες. Τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στην εταιρεία Hasbro για τις ΗΠΑ (όπου δημιουργήθηκε το παιχνίδι) και για τον Καναδά και στη Mattel για όλες τις υπόλοιπες χώρες.

Τι είναι το Σκραμπλ ;
Στόχος του παιχνιδιού είναι να συγκεντρώσει ο παίκτης τη μεγαλύτερη δυνατή βαθμολογία σχηματίζοντας λέξεις τις οποίες τοποθετεί σε ένα πίνακα σύμφωνα με προκαθορισμένους κανόνες. Οι λέξεις σχηματίζονται με γράμματα που ο παίκτης τραβάει από μία κληρωτίδα και η αξία της κάθε λέξης καθορίζεται: α) από τα γράμματα που περιέχει και β) από τη θέση στην οποία θα τοποθετηθεί. Αυτό σημαίνει ότι οι λέξεις δεν έχουν πάντα την ίδια αξία, εφόσον η επιλογή ορισμένων θέσεων στον πίνακα μπορεί να αυξήσει τη βαθμολογία τους.
Ο πίνακας αποτελείται από 15 Χ 15 = 225 τετράγωνα στα οποία τοποθετούνται οι λέξεις, οριζόντια ή κάθετα. Τα χρωματιστά τετράγωνα (μπλε, γαλάζια, ροζ και κόκκινα) είναι οι θέσεις που πολλαπλασιάζουν την αξία του γράμματος ή της λέξης που περνάει από αυτές.
Τα γράμματα δεν είναι ακριβώς τα ίδια σε όλες τις γλώσσες. Αυτό συμβαίνει αφενός γιατί τα αλφάβητα δεν είναι ίδια και αφετέρου γιατί η αντιμετώπιση δεν είναι πάντα όμοια. Για παράδειγμα, στα νορβηγικά δεν υπάρχουν τα γράμματα Q, X, Z, στα ιταλικά δεν υπάρχουν τα J, K, W, X, Y, στα ισπανικά τα συμπλέγματα CH, RR και LL θεωρούνται διαφορετικά γράμματα από τα C, H, R και L, στα γαλλικά και στα ρουμανικά δεν λαμβάνονται υπόψη τα διακριτικά σημάδια σε γράμματα όπως τα Ă, Â, É ή Ç, στα πορτογαλικά το Ç χρησιμοποιείται ανεξάρτητα από το C κλπ. Επιπλέον, το παιχνίδι παίζεται με διαφορετικό αριθμό γραμμάτων σε κάθε γλώσσα, όπως βλέπουμε και στον πίνακα που ακολουθεί:

• 100 γράμματα: Αγγλική, Δανική, Εσπεράντο, Ισπανική (Καστίλλης), Καταλανική, Μαλαισιακή, Ουγγρική, Πολωνική, Σλοβακική, Σλοβενική, Σουηδική, Τουρκική, Τσέχικη, Φινλανδική
• 101 γράμματα: Ρουμανική
• 102 γράμματα: Αφρικάανς, Βουλγαρική, Γαλλική, Ολλανδική
• 103 γράμματα: Γαελική, Κροατική, Νορβηγική, Γερμανική (που μέχρι το 1990 είχε 119 γράμματα)
• 104 γράμματα: Αραβική, Ισλανδική, Ρωσική (που παλαιότερα είχε 126 γράμματα), Εβραϊκή (στην έκδοση της Μattel, στις ΗΠΑ όμως κυκλοφορεί μία ελαφρώς διαφορετική έκδοση της Hasbro), Ελληνική, Αγγλική
• 114 γράμματα: Πορτογαλική (που είναι και η μόνη με τρεις μπαλαντέρ)
• 120 γράμματα: Ιταλική

Η ελληνική έκδοση έχει 104 γράμματα:

• 65 γράμματα που παίρνουν 1 πόντο : Α (12), Ε (8), Η (7), Ι (8), Ν (6), Ο (9), Σ (7) και Τ (8)
• 17 γράμματα που παίρνουν 2 πόντους : Κ (4), Π (4), Ρ (5) και Υ (4)
• 9 γράμματα που παίρνουν 3 πόντους : Λ (3), Μ (3) και Ω (3)
• 4 γράμματα που παίρνουν 4 πόντους : Γ (2), και Δ (2)
• 3 γράμματα που παίρνουν 8 πόντους : Β (1), Φ (1) και Χ (1)
• 4 γράμματα που παίρνουν 10 πόντους : Ζ (1), Θ (1) , Ξ (1) και Ψ (1)
• 2 λευκά (χρησιμοποιούνται σαν μπαλαντέρ) που παίρνουν 0 πόντους

Όσο πιο συχνό είναι ένα γράμμα, τόσο μικρότερη είναι η αξία του: τα πολύ συχνά γράμματα, όπως το Α ή το Ε, βαθμολογούνται με ένα πόντο, ενώ τα σπάνια, όπως το Ψ ή το Θ, βαθμολογούνται με 10 πόντους. Οι μπαλαντέρ μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη θέση οποιουδήποτε γράμματος χρειάζεται ο παίκτης για να σχηματίσει μια λέξη. Ο παίκτης που χρησιμοποιεί το μπαλαντέρ δηλώνει το γράμμα που επιθυμεί και αυτό παραμένει το ίδιο σε όλη τη διάρκεια της παρτίδας.

Πώς δημιουργήθηκε
Το σκραμπλ είναι πνευματικό τέκνο ενός Αμερικανού αρχιτέκτονα, του Άλφρεντ Μόσερ Μπατς, ο οποίος, το 1931, αποφάσισε να δημιουργήσει ένα επιτραπέζιο παιχνίδι που θα συνδυάζει γνώση και τύχη. Η πρώτη έκδοση του παιχνιδιού, που ονομαζόταν Λέξικο, είχε μόνο γράμματα, ενώ ο πίνακας πάνω στον οποίο τοποθετούνται οι λέξεις προστέθηκε μερικά χρόνια αργότερα. Οι πρώτες προσπάθειες του Μπατς για υλοποίηση της ιδέας του από κάποια εταιρεία κατασκευής παιχνιδιών απέτυχε. Έτσι, αποφάσισε να κατασκευάσει μερικά αντίγραφα του παιχνιδιού τα οποία άρχισε να μοιράζει και να πουλάει μόνος του σε γνωστούς και φίλους. Τελικά ο Μπατς εγκατέλειψε την ιδέα του παιχνιδιού το οποίο ξεχάστηκε μέχρι το 1948. Τότε κυκλοφόρησε μία νέα έκδοση, με μικρές μετατροπές, τις οποίες είχε επιμεληθεί ο επιχειρηματίας Τζέιμς Μπρούνοτ. Μαζί με την απόφασή του να αναλάβει τη μαζική παραγωγή του παιχνιδιού, ο Μπρούνοτ αποφάσισε και για το καινούργιο του όνομα: Σκράμπλ.

Πώς παίζεται
Στο παιχνίδι μπορούν να πάρουν μέρος από δύο έως τέσσερις παίκτες. Ο παίκτης που παίζει πρώτος τραβάει από την κληρωτίδα εφτά γράμματα, με τα οποία προσπαθεί να σχηματίσει τη μεγαλύτερη δυνατή λέξη. Η πρώτη λέξη που τοποθετείται στον πίνακα πρέπει υποχρεωτικά να περάσει από το κεντρικό ροζ τετράγωνο, κάτι το οποίο αυτόματα διπλασιάζει την αξία της. Στη συνέχεια, ο παίκτης πρέπει να τραβήξει νέα γράμματα για να αντικαταστήσει αυτά που τοποθέτησε στον πίνακα, έτσι ώστε να έχει και πάλι στη διάθεσή του εφτά γράμματα. Οι παίκτες μπορούν να μείνουν με λιγότερα από εφτά γράμματα μόνο προς το τέλος του παιχνιδιού, όταν δεν υπάρχουν πια αρκετά γράμματα στην κληρωτίδα.
Ο επόμενος παίκτης μπορεί να προσθέσει τη δική του λέξη στον πίνακα, η οποία πρέπει υποχρεωτικά να έχει τουλάχιστον ένα γράμμα κοινό με την προηγούμενη (ή, όταν υπάρχουν πολλές λέξεις, με κάποια από τις προηγούμενες) και μάλιστα έτσι ώστε στα σημεία επαφής να σχηματίζονται υπαρκτές λέξεις και όχι σύνολα γραμμάτων χωρίς νόημα. Κάθε φορά που παίζει ένας παίκτης βαθμολογείται για όλες τις νέες λέξεις που σχηματίζονται στον πίνακα με τον τρόπο αυτό.
Η βαθμολογία κάθε λέξης υπολογίζεται αθροίζοντας την αξία όλων των γραμμάτων της λέξης που σχηματίστηκε από τον παίκτη προσθέτοντας τους πόντους από τα τετράγωνα των επιπλέον βαθμολογιών.
Αν ο παίκτης χρησιμοποιήσει και τα εφτά γράμματα που έχει στη διάθεσή του, λέμε ότι έχει κάνει σκραμπλ. Το σκραμπλ πριμοδοτείται με 50 επιπλέον πόντους. Η μικρότερη βαθμολογία ενός σκραμπλ είναι 56 πόντοι: ένα τέτοιο σκραμπλ αποτελείται από τους δύο μπαλαντέρ και 5 γράμματα που βαθμολογούνται με ένα πόντο, ενώ συνδέεται με άλλη λέξη μέσω ενός γράμματος που δίνει ένα πόντο. Το ίδιο σκραμπλ στην πρώτη κίνηση (όπου διπλασιάζεται η αξία της λέξης) θα βαθμολογηθεί με 60 ή 62 πόντους.
Το σκραμπλ με τη μεγαλύτερη βαθμολογία στην πρώτη κίνηση είναι η λέξη ΕΞΥΨΩΘΩ, με το δεύτερο ή το προτελευταίο γράμμα τοποθετημένο σε γαλάζιο τετράγωνο: η βαθμολογία είναι ((1 + (10 Χ 2) + 2 + 10 + 3 + 10 + 3) Χ 2) + 50 = 148 πόντοι. Αντίστοιχα σκραμπλ στην αγγλική και στη γαλλική γλώσσα είναι οι λέξεις WHISKEY και WHISKYS, που βαθμολογούνται με 144 πόντους το καθένα.
Ο ίδιος συνδυασμός γραμμάτων μπορεί να δώσει ένα ή περισσότερα σκραμπλ. Σύμφωνα με τον κατάλογο των λέξεων επτά γραμμάτων (Τζήμας, Χρ.: 7γράμματες λέξεις Νέων Ελληνικών, 2006) οι συνδυασμοί Α Ε Κ Ο Ρ Σ Υ και Α Α Κ Ο Ρ Σ Τ δίνουν από 12 σκραμπλ ο καθένας, ενώ ο συνδυασμός Α Ι Ε Σ Τ με τους δύο μπλαλαντέρ που διαθέτει το παιχνίδι δίνει 605 σκραμπλ!
Το παιχνίδι ολοκληρώνεται όταν ένας παίκτης δεν έχει πια γράμματα για να παίξει ή όταν κανένας από τους παίκτες δεν μπορεί να σχηματίσει νέες λέξεις με τα γράμματα που έχουν μείνει.

Παραλλαγές

• Η Βελγική παραλλαγή (scrabble duplicate)

Η παραλλαγή αυτή δημιουργήθηκε το 1970 από ένα Βέλγο δικηγόρο, τον Hippolyte Wouters και πήρε το όνομά της (duplicate, που σημαίνει διπλότυπο) από μία ανάλογη παραλλαγή του μπριτζ. Είναι γνωστή στην Ολλανδία και στη Ρουμανία, κυρίως όμως στο γαλλόφωνο κόσμο, όπου είναι ιδιαίτερα δημοφιλής. Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι ότι δίνει σε όλους παίκτες τις ίδιες ευκαιρίες με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιεί τον παράγοντα τύχη. Ο κάθε παίκτης παίζει μόνος του παράλληλα με έναν ή περισσότερους (ακόμη και εκατοντάδες) άλλους παίκτες. Όλοι οι παίκτες χρησιμοποιούν τα ίδια γράμματα, τα οποία τραβάει ένας έφορος από την κληρωτίδα, και έχουν στη διάθεσή τους τον ίδιο χρόνο για να προτείνουν (γραπτώς) μία λέξη. Η καλύτερη λέξη τοποθετείται στον πίνακα και το παιχνίδι συνεχίζεται με τον τρόπο αυτό μέχρι να τελειώσουν τα γράμματα ή μέχρι κανένας από τους παίκτες να μην μπορεί να σχηματίσει νέες λέξεις.

• Το σούπερ σκραμπλ

Το σούπερ σκραμπλ είναι μία παραλλαγή που κυκλοφόρησε από τη Hasbro το 2004 και μέχρι στιγμής παίζεται μόνο στην αγγλική γλώσσα. Η παραλλαγή αυτή παίζεται σε πίνακα των 441 θέσεων (21×21 τετράγωνα), ο οποίος κατασκευάζεται προσθέτοντας τετράγωνα γύρω από τον κλασικό πίνακα, έτσι ώστε να μπορεί κανείς να παίξει και κλασικό σκραμπλ. Το σούπερ σκραμπλ έχει 200 γράμματα, τα διπλά δηλαδή από το κλασικό, με διαφορετική όμως κατανομή. Αν παίζεται από δύο παίκτες, έχει πολύ μεγαλύτερη διάρκεια από το κλασικό σκραμπλ.

Αγωνιστικό σκραμπλ

Στο αγωνιστικό σκραμπλ υπάρχουν κανονισμοί που καθορίζουν ποιοι τύποι λέξεων θεωρούνται αποδεκτοί και ποιοι όχι. Στις περισσότερες γλώσσες υπάρχουν λεξικά με βάση τα οποία κρίνονται οι λέξεις που προτείνουν οι παίκτες : για να είναι αποδεκτή μία λέξη πρέπει να περιέχεται σε ένα από αυτά τα λεξικά, για παράδειγμα το Official Scrabble Players Dictionary για την αγγλική γλώσσα ή το L'Officiel du Scrabble για τη γαλλική.

Για την ελληνική γλώσσα, έχουν εκδοθεί δύο βοηθήματα :
οι λέξεις 2-8 γραμμάτων
2γράμματες και 3γράμματες λέξεις Νέων Ελληνικών