Παρασκευή 1 Ιανουαρίου 2016

Ιανουάριος

Ο Ιανουάριος, ή Γενάρης, ή Καλαντάρης, ή Καλαντάρς (Ποντιακά), είναι ο πρώτος μήνας του έτους κατά το Γρηγοριανό Hμερολόγιο και έχει 31 ημέρες. Η πρώτη μέρα του μήνα, που είναι και πρώτη ημέρα του χρόνου, είναι γνωστή ως Πρωτοχρονιά.

Ονομασίες

Ο Ιανουάριος πήρε το όνομά του από τον Ιανό, θεό κάθε αρχής στη ρωμαϊκή μυθολογία. Όπως αναφέρει σχετικά και ο Ηλίας Αναγνωστάκης:
    `…ο Ιανός ήταν θεός δίμορφος, που παριστάνεται πότε με κλειδιά ή με τριακόσιες ψήφους στο δεξί του χέρι και εξήντα πέντε στο αριστερό, όσες οι μέρες του ενιαυτού. Εκκαλείτο δε και «Αιωνάριος» αντί Ιανουάριος, επειδή τον θεωρούσαν του αιώνος πατέρα. Είχαν μάλιστα οριστεί δώδεκα πρυτάνεις να τον υμνούν και υπήρχε δωδεκάβωμον στο ναό του, όσοι και οι μήνες του έτους.
Ο Ιανουάριος, ωστόσο, δεν ήταν ανέκαθεν ο πρώτος μήνας του έτους για τους Ρωμαίους. Στα πρώτα χρόνια της ιστορίας τους, πρώτις μήνας ήταν ο Μάρτιος, από το όνομα του πολεμικού θεού τους Mars-Martis (δηλαδή του Άρη των Ελλήνων). Πρωτοχρονιά ήταν τότε η πρώτη Μαρτίου, η οποία εξακολούθησε να γιορτάζεται και στα κατοπινά χρόνια. Και επειδή θυμούνταν πως αυτή ήταν η αρχική τους πρωτοχρονιά, την έλεγαν πάτριον. Ο Ιανουάριος έγινε πρώτος μήνας αργότερα, όταν ο μυθικός βασιλιάς των Ρωμαίων Νούμας Πομπίλιος οργάνωσε το ημερολόγιο με βάση τον ήλιο.

Στον Ιανουάριο ο λαός μας έχει δώσει διάφορες ονομασίες, όπως το Γενάρης επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα, και Μεσοχείμωνας επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, όπως δηλώνει και η παροιμία «ως τα’ Αϊ-Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα». Είναι επίσης και ο μήνας με το λαμπρότερο φεγγάρι: «Του Γενάρη το φεγγάρι παρά ώρα μέρα μοιάζει». Ονομάζεται και Γατόμηνας επειδή στη διάρκειά του ζευγαρώνουν οι γάτες, και Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας ή Μεγαλομηνάς γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους και σε αντιδιαστολή με τον Φεβρουάριο, που είναι «κουτσός» (Κουτσοφλέβαρος). Οι αλκυονίδες ημέρες τού έχουν δώσει και την ονομασία «γελαστός», αλλά είναι επίσης γνωστός και ως «κλαδευτής»: «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις». Άλλες ονομασίες: Γενολοήτης (επειδή αυτόν τον μήνα γεννοβολούν τα κοπάδια), Κρυαρίτης γιατί είναι ο πιο «κρυουλιάρης».

Μία από τις ωραιότερες δημώδεις ελληνικές παροιμίες για τον Γενάρη είναι:
Να ΄μουν το Μάη γάιδαρος και τον Απλίλ΄ κριάρι (ή σκύλος τον Αλωνάρη )ούλο το χρόνο κόκορας και γάτος τον Γενάρη.

Ενώ σε μια άλλη παραλλαγή αναφέρεται:
Να ΄μουν το Μάη γάιδαρος τον Αύγουστο κριάρι όλο το χρόνο κόκορας και γάτος τον Γενάρη.
Λαογραφία 
Ο Ιανουάριος είναι επίσης γνωστός και ως καλαντάρης από τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς και τα δώρα των Καλενδών του Ιανουαρίου. Τα δώρα αυτά είναι το σημερινό «δώρο των Χριστουγέννων», ο 13ος μισθός, ο οποίος στη Βυζαντινή εποχή ήταν πράγματι δώρο κι όχι μισθός. Όπως αναφέρει ο Σπύρος Τραϊανός τα δώρα αυτά είχαν την εξής προέλευση:
`Με την αρχή του χρόνου άρχιζε η θητεία των υπάτων, οι οποίοι σε σχετική πομπή στους δρόμους σκορπούσαν νομίσματα, που αρχικώς ήσαν χρυσά, αλλά αργότερα, επί Ιουστινιανού, περιορίστηκαν σε αργυρά. Μικρά νομίσματα συνέλεγαν όμως και τα παιδιά, που περιέρχονταν τα σπίτια συγγενών και φίλων για να ευχηθούν. Έτσι γεννήθηκαν τα «Κάλαντα», που φθάνουν μέχρι τις μέρες μας, αλλά αφετηρία τους υπήρξαν οι Καλένδες του Ιανουαρίου, άσχετα αν σταδιακά επεκτάθηκαν από τα παιδιά σε όλες τις εορταστικές ημέρες του Δωδεκαήμερου.
Οι ρίζες άλλωστε πολλών από τα έθιμα του Δωδεκαήμερου ανάγονται στους χρόνους που γιορτάζονταν η «Χειμερινή τροπή» του Ήλιου που σημάδευε την αρχή της εποχής του χειμώνα. Οι γιορτές αυτές έπαιρναν πανηγυρικό χαρακτήρα και είχαν κατακτήσει ολόκληρο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο. Άρχιζαν με τα Βρουμάλια από τις 24 Νοεμβρίου έως τις 17 Δεκεμβρίου και ακολουθούσαν τα Σατουρνάλια 9στην Ελλάδα τα Κρόνια) από τις 18 έως τις 24 Δεκεμβρίου και ήταν η αρχαιότερη γιορτή των Ρωμαίων την οποία απέδιδαν στον Ρωμύλο ή στους Πελασγούς. Ξεχώρισε όμως από τις άλλες αγροτικές γιορτές τους το 217 π.Χ. Κατά την κεντρική ημέρα της γιορτής του «αηττήτου ηλίου», στις 25 Δεκεμβρίου, εορταζόταν το γεγονός της τροπής του Ήλιου, που άρχιζε και πάλι να ανεβαίνει στον ουρανό, να μεγαλώνουν οι ημέρες, και μαζί τους οι ζωογόνες ακτίνες του Ήλιου ξανάκαναν τη Γη να καρποφορήσει. Την 1η Ιανουαρίου γιορτάζονταν οι Καλένδες, στις 3 τα Βότα, στις 4 τα Λορεντάλια και στις 7 Ιανουαρίου τελείωνε η περίοδος αυτή των εορτών. Όπως αναφέρει ο Γεώργιος Ν. Αικατερινίδης:
    `Η τοποθέτηση στις μέρες των πανηγυρισμών αυτών, της Γέννησης, της Περιτομής και της Βάφτισης του Χριστού δεν έσβησε αρχέγονες λατρευτικές αναμνήσεις και μακροχρόνιες συνήθειες. Έτσι, στο Δωδεκαήμερο συναντούμε έθιμα χριστιανικά μαζί και παγανιστικά να συμπορεύονται αρμονικά σε μια καμπή του χρόνου κρίσιμη για την ευετηρία, την καλοχρονιά, στην ευρύτερη διάσταση της πλούσιας παραγωγής και της καλής υγείας… Χαρακτηριστικό του πνεύματος της Πρωτοχρονιάς είναι το γνωστό ποδαρικό, που σε αρκετά μέρη παίρνει μορφή πραγματικής μαγικοδεισιδαιμονικής τελετουργίας…. Άλλο σύμβολο της μέρας είναι η βασιλόπιτα, που, με πολλές μορφές και διάφορους τρόπους παρασκευής, είναι παρούσα σε όλα τα σπίτια, σε χωριά και πόλεις…. Πέρα όμως από κάθε άλλο έθιμο λιγότερο ή περισσότερο γνωστό, το πνεύμα του Δωδεκαημέρου χαρακτηρίζει το δρώμενο των μεταμφιέσεων… που έδωσαν το ενδόσιμο στη φαντασία του λαού να πλάσει τους καλικαντζάρους… όντα δαιμονικά, για τα οποία υπήρχε τόσο πλούσια παράδοση, όση για κανένα άλλο δημιούργημα της νεοελληνικής μυθοπλασίας.

01 Ιανουαρίου 2002: Το Ευρώ αντικαθιστά τη Δραχμή και τα εθνικά νομίσματα άλλων 11 κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τον Ιανουάριο του 2002 η εικόνα είναι πανηγυρική. Η χώρα μας γιόρταζε μαζί με τις 12 χώρες της ευρωζώνης την έλευση του ευρώ και οι δηλώσεις ότι «η Ελλάδα αλλάζει νόμισμα και αλλάζει εποχή», έδιναν και έπαιρναν. Στα «ΝΕΑ» ο Κώστας Σημίτης τόνιζε με υπερηφάνεια: «Το ευρώ είναι η σταθερή αφετηρία για την εδραίωση της ισχυρής και υπερήφανης Ελλάδας, μιας Ελλάδας που δεν μελαγχολεί, δεν παραιτείται, δεν μεμψιμοιρεί, αλλά επιμένει, προσπαθεί, πετυχαίνει και η εικόνα του φτωχού συγγενή δίνει πλέον τη θέση της στην εικόνα μιας χώρας που πιστεύει στον εαυτό της».

Οκτώ χρόνια μετά, στις 23 Απριλίου 2010, το σκηνικό έχει ανατραπεί. Ο Πρωθυπουργός της χώρας ανακοινώνει από το Καστελόριζο ότι «βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα Οδύσσεια για τον Ελληνισμό». Οτι, «κληρονομήσαμε ένα σκάφος έτοιμο να βυθιστεί, μια χώρα χωρίς κύρος και αξιοπιστία, μια οικονομία εκτεθειμένη στο έλεος της αμφισβήτησης και των ορέξεων της κερδοσκοπίας» και ότι «είναι ανάγκη, ανάγκη εθνική και επιτακτική, να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης που δημιουργήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση».

Τι μεσολάβησε και η αντικατάσταση της δραχμής με το ευρώ από όνειρο έγινε εφιάλτης και οι προσδοκίες όλων των Ελλήνων για κατάκτηση της γης της επαγγελίας κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εδράζεται σε μια αλληλουχία γεγονότων που ξεκινά το 1996 και κορυφώνεται το 2010 με την υπογραφή του μνημονίου για την αποφυγή της χρεοκοπίας που έκτοτε είναι προ των πυλών.

Ο χειμώνας του 1998 ήταν ιδιαίτερα σκληρός για τις αδύναμες οικονομίες, όπως η χώρα μας. Είχε προηγηθεί η μεγάλη συναλλαγματική κρίση στις αγορές της νοτιοανατολικής Ασίας και οι οικονομικές τίγρεις της περιοχής παρουσίαζαν σημάδια κατάρρευσης. Αυτό τον Ιανουάριο ο Κ. Σημίτης είχε συγκαλέσει σύσκεψη του οικονομικού επιτελείου και ο Λ. Παπαδήμος τους ενημέρωσε ότι λόγω της αναταραχής στις διεθνείς αγορές διατέθηκαν μεγάλα ποσά συναλλάγματος για την υπεράσπιση της αξίας της δραχμής και ότι η χώρα δεν διέθετε πια επαρκή αποθέματα συναλλάγματος για να αντιμετωπίσει νέες κρίσεις. Ολοι πάγωσαν. Ο κίνδυνος για τη διαπραγματευτική θέση της χώρας κατά τη διαδικασία ένταξης στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση ήταν άμεσος αφού νέες κρίσεις θα ήταν δυνατόν να οδηγήσουν σε ραγδαία μείωση της αξίας της δραχμής και το όνειρο του ευρώ θα κατέρρεε.

Τότε η σκέψη όλων στράφηκε στις τράπεζες πέρα από τον Ατλαντικό και στη σύναψη δανείου ενός δις δολαρίων. Αμέσως ο Κ. Σημίτης έδωσε εντολή στο Ν. Χριστοδουλάκη να πάει στις ΗΠΑ και να εξασφαλίσει το δάνειο αυτό με ευνοϊκούς όρους. Ολα κρίθηκαν σ’ αυτή την αποστολή και στις εντολές που θα έπαιρναν οι αμερικανικές τράπεζες για να χορηγήσουν ή όχι το δάνειο και κάτω από ποιους όρους. Τελικά το δάνειο χορηγήθηκε με ικανοποιητικούς όρους και η δραχμή αντιστάθηκε στις κερδοσκοπικές πιέσεις και διασφαλίστηκε το κριτήριο της σταθερότητος στον ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών. Ηταν ένα crash test αντοχής της χώρας σε νομισματικές κρίσεις. Ηταν κατά κάποιο τρόπο η «ατλαντική ομπρέλα προστασίας» στην ένταξη της Ελλάδος στην ευρωζώνη.
Παράλληλα η Ελλάδα με τις κυβερνήσεις Σημίτη, είχε καταβάλλει μια υπεράνθρωπη προσπάθεια για να επιτευχθεί ο στόχος του ευρώ. Πέρασε από συμπληγάδες, απαιτήθηκαν σκληρές αποφάσεις με μεγάλο πολιτικό κόστος, έγιναν θυσίες. Στο δύσβατο δρόμο της δημοσιονομικής εξυγίανσης και της επίτευξης των κριτηρίων της Συνθήκης του Μάαστριχτ για την ένταξη στο ευρώ, δόθηκαν σκληρές μάχες. Υπήρχε, όμως, αποφασιστικότητα του Πρωθυπουργού, πίστη στο στόχο και ενότητα όλων. Ηταν η συνταγή επιτυχίας για τη μείωση του ελλείμματος από 10,4% το 1995 σε 1,09% το 1999 και του δημοσίου χρέους από 111,3% του ΑΕΠ σε 105,2%. Ο Κ. Σημίτης δεν δίστασε ακόμη και να προσφύγει σε εκλογές το Σεπτεμβρίου 1996, όταν στην Κυβέρνηση παρουσιάστηκαν σημάδια αμφισημίας και διχασμού ανάμεσα σε δύο ομάδες: στους υποστηρικτές της ικανοποίησης «λαϊκών αιτημάτων με δανεικά» και στους οπαδούς της δραστικής «δημοσιονομικής εξυγίανσης». Ηταν μια κολοσσιαία δημοσιονομική προσαρμογή με τα έσοδα του προϋπολογισμού, την τετραετία 1996 – 1999, να αυξάνονται σωρευτικά κατά 57,5% και τις δαπάνες μόνον κατά 37,4%. Ηταν η εποχή του συνετού και μετριοπαθούς Κερκυραίου πολιτικού Γ. Δρυ στην Καραγιώργη Σερβίας, στην Πανεπιστημίου, όταν αγνοώντας κάθε έννοια πολιτικού κόστους, με σκληρή καθημερινή δουλειά, δημιούργησε τα υπερέσοδα του κράτους και έδωσε τη δυνατότητα στον Γ. Παπαντωνίου να ισχυρίζεται ότι «οι στόχοι επιτεύχθηκαν». Ηταν η εποχή που ο ίδιος ο Γ. Δρυς φεύγοντας αργά, κάθε βράδυ, από το γραφείο έκλεινε πίσω του όλα τα φώτα, ακόμη και του διαδρόμου. Και η σπατάλη του ενός ευρώ ήταν γι’ αυτόν μια μεγάλη θυσία που δεν άντεχε ο τόπος.
Ετσι φθάσαμε στις 9 Μαρτίου 2000 με την Ελληνική Κυβέρνηση να υποβάλλει αίτηση για ένταξη της δραχμής στην ευρωζώνη και την αυλαία να κλείνει σε μία μικρή πόλη της Πορτογαλίας, τη Σάντα Μαρία ντα Φέιρα, όπου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «συγχαίρει την Ελλάδα για τη σύγκλιση που επετεύχθη χάρις στην εφαρμογή υγιών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών τα τελευταία χρόνια και επικροτεί την απόφαση με την οποία η Ελλάδα θα ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ την 1η Ιανουαρίου του 2001, πράγμα που συνιστά ένα ακόμα θετικό βήμα προς τη νομισματική ολοκλήρωση της Ευρώπης». Αμέσως μετά συνεδρίασε το Συμβούλιο ECOFIN που ενέκρινε την ένταξη της Ελλάδας από την 1η Ιανουαρίου 2001 στη ζώνη του ευρώ και όρισε ότι «η ισοτιμία με την οποία θα κλειδωθεί αμετάκλητα η δραχμή έναντι του ευρώ την περίοδο από 01.01.2001 μέχρι 28.02.2002 είναι η κεντρική ισοτιμία στο ΜΣΙ - 2, δηλαδή ένα ευρώ ίσο με 340,75 δραχμές».

Εκτοτε μεσολάβησαν τα γεγονότα της διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ και της νίκης της ΝΔ στις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004. Ηταν μια εκλογή που ουσιαστικά σηματοδότησε την πτώση της χώρας από την κορυφή της καταξίωσης και των δημοσιονομικών θαυμάτων, στο ναδίρ της απαξίωσης, της απογραφής και του δημοσιονομικού εκτροχιασμού, της ένταξης σε καθεστώς επιτήρησης. Από την υπευθυνότητα των πολιτικών εξυγίανσης των ελλειμμάτων και της πτωτικής πορείας του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, περνούσαμε πλέον στην αλόγιστη κατασπατάληση πόρων, με πρόσχημα την Ολυμπιάδα στην αρχή, τη διαφθορά του πολιτικού κατεστημένου, τη χαλαρότητα και ιλαρότητα στη διακυβέρνηση και την εκτόξευση των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους σε δυσθεώρητα ύψη, στη συνέχεια. Αποτέλεσμα, ο Καραμανλής παραδίδει τη χώρα στις εκλογές του Οκτωβρίου 2009 με έλλειμμα πάνω από 30 δις, δημόσιο χρέος που υπερέβαινε τα 300 δις ευρώ και ένα επί χρόνια ακυβέρνητο σκάφος στον Γιώργο Παπανδρέου.
Ακολούθησε η «Οδύσσεια» του μνημονίου που σηματοδοτήθηκε από την τιτάνια προσπάθεια του Γ. Παπανδρέου να επαναφέρει τη χώρα στον ορθό δρόμο των κανόνων της ευρωζώνης, της δραστικής μείωσης των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους, στο δρόμο των διεθνών χρηματαγορών. Για να φθάσουμε σήμερα στο ίδιο σταυροδρόμι στο οποίο βρέθηκε ο Κ. Σημίτης το καλοκαίρι του 1996. Οπως τότε, η ίδια αμφισημία, οι ίδιες διαφωνίες, τα ίδια επιχειρήματα, το ίδιο δίλημμα: ή άλμα στο μέλλον με σκληρό τίμημα σήμερα σε οικονομικές θυσίες και σε πολιτικό κόστος ή επιστροφή στο παρελθόν με ικανοποίηση λαϊκίστικων αιτημάτων, δανεικά και «έχει ο Θεός βρε αδερφέ». Ο δρόμος του ευρώ δεν ήταν ποτέ στρωμένος με ροδοπέταλα.

Σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή της χώρας δεν θα πρέπει να υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία: ο δρόμος είναι μόνον ένας, το φωτεινό μονοπάτι είναι δύσβατο, η γη της επαγγελίας περνάει δια πυρός και σιδήρου, από την έρημο του Σινά, την προσφυγή στη λαϊκή εντολή. Αν δεν τιθασευτούν ο λαϊκισμός και η ανευθυνότητα και δεν κατανοήσουμε ότι η εκταμίευση οιασδήποτε δαπάνης απαιτεί την ύπαρξη των αναγκαίων για τη χρηματοδότησή της πόρων και ότι χρήματα δεν πέφτουν εξ ουρανού, τότε κανείς εξωγενής παράγοντας, καμιά κοινοτική αλληλεγγύη δεν μπορεί να μας σώσει. Η καλλιέργεια της αντίληψης ότι υπάρχουν «γκουρού» οικονομολόγοι που ως σύγχρονοι σαμάνοι αρχαίων ινδιάνικων φυλών θα σέρνουν το «χορό της βροχής» για να βρέξει ευρώ, στο σκληρό κόσμο της Ανγκελα Μέρκελ και των διεθνών χρηματαγορών νοείται μόνον ως ουτοπία.

Μόνη λύση, η προσφυγή στις δικές μας δυνάμεις. Η αλήθεια, η διαφάνεια, η κοινωνική δικαιοσύνη. Η ανάληψη της ευθύνης των υπογραφών που θέσαμε στις Συνθήκες προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στο Μάαστριχτ, στην ευρωζώνη. Ο δρόμος μας είναι στην Ευρώπη. Η επιλογή: να απαντήσουμε με επιτυχία στη μεγάλη πρόκληση για να διατηρήσει η χώρα το status της ισότιμης συμμετοχής στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση προσφεύγοντας αποκλειστικά και μόνο στους κανόνες του ευρώ, στην κοινοτική αλληλεγγύη. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για υπερατλαντικές σειρήνες αναδιάρθρωσης, επιμήκυνσης ή όποιες άλλες νεόκοπες προτάσεις για haircut, conversion. Η επίτευξη των στόχων της δημοσιονομικής προσαρμογής και της εξάλειψης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων ας είναι η μόνιμη επωδός. Οι πολίτες και η ιδιωτική οικονομία δεν μπορούν πλέον να χρηματοδοτήσουν το κράτος – τέρας που έχει δημιουργηθεί.

Του Σταύρου Καρβούνη

*Ο κ. Σταύρος Γ. Καρβούνης είναι ειδικός επιστήμονας στο ΓΛΚ.

01 Ιανουαρίου: Ημέρα Κοινού Κτήματος

Στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας ο όρος «κοινό κτήμα» (public domain στα αγγλικά) περιλαμβάνει το σύνολο των έργων, που δεν υπόκεινται σε δικαιώματα και δύνανται να χρησιμοποιούνται ελεύθερα από τους ενδιαφερομένους.

Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (ν. 2121/1993), η πνευματική ιδιοκτησία διαρκεί όσο η ζωή του δημιουργού και εβδομήντα χρόνια μετά το θάνατό του, που υπολογίζονται από την 1η Ιανουαρίου του έτους το οποίο έπεται του θανάτου του δημιουργού. Ανάλογες είναι και οι νομοθεσίες των περισσοτέρων χωρών του κόσμου.

Έτσι, η 1η Ιανουαρίου τιμάται με σειρά εκδηλώσεων σε κάποια μέρη του κόσμου ως Ημέρα Κοινού Κτήματος (Public Domain Day), επειδή έργα του ανθρώπινου πολιτισμού (λογοτεχνικά, μουσικά κ.ά.) απελευθερώνονται από τα πνευματικά τους δικαιώματα και γίνονται κτήμα της ανθρωπότητας. Η σχετική πρωτοβουλία ανήκε στον καναδό ακτιβιστή Γουάλας ΜακΛιν.



ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr

01 Ιανουαρίου 2002: Το Ευρώ αντικαθιστά τη Δραχμή και τα εθνικά νομίσματα άλλων 11 κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τον Ιανουάριο του 2002 η εικόνα είναι πανηγυρική. Η χώρα μας γιόρταζε μαζί με τις 12 χώρες της ευρωζώνης την έλευση του ευρώ και οι δηλώσεις ότι «η Ελλάδα αλλάζει νόμισμα και αλλάζει εποχή», έδιναν και έπαιρναν. Στα «ΝΕΑ» ο Κώστας Σημίτης τόνιζε με υπερηφάνεια: «Το ευρώ είναι η σταθερή αφετηρία για την εδραίωση της ισχυρής και υπερήφανης Ελλάδας, μιας Ελλάδας που δεν μελαγχολεί, δεν παραιτείται, δεν μεμψιμοιρεί, αλλά επιμένει, προσπαθεί, πετυχαίνει και η εικόνα του φτωχού συγγενή δίνει πλέον τη θέση της στην εικόνα μιας χώρας που πιστεύει στον εαυτό της».

Οκτώ χρόνια μετά, στις 23 Απριλίου 2010, το σκηνικό έχει ανατραπεί. Ο Πρωθυπουργός της χώρας ανακοινώνει από το Καστελόριζο ότι «βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα Οδύσσεια για τον Ελληνισμό». Οτι, «κληρονομήσαμε ένα σκάφος έτοιμο να βυθιστεί, μια χώρα χωρίς κύρος και αξιοπιστία, μια οικονομία εκτεθειμένη στο έλεος της αμφισβήτησης και των ορέξεων της κερδοσκοπίας» και ότι «είναι ανάγκη, ανάγκη εθνική και επιτακτική, να ζητήσουμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης που δημιουργήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση».

Τι μεσολάβησε και η αντικατάσταση της δραχμής με το ευρώ από όνειρο έγινε εφιάλτης και οι προσδοκίες όλων των Ελλήνων για κατάκτηση της γης της επαγγελίας κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό εδράζεται σε μια αλληλουχία γεγονότων που ξεκινά το 1996 και κορυφώνεται το 2010 με την υπογραφή του μνημονίου για την αποφυγή της χρεοκοπίας που έκτοτε είναι προ των πυλών.

Ο χειμώνας του 1998 ήταν ιδιαίτερα σκληρός για τις αδύναμες οικονομίες, όπως η χώρα μας. Είχε προηγηθεί η μεγάλη συναλλαγματική κρίση στις αγορές της νοτιοανατολικής Ασίας και οι οικονομικές τίγρεις της περιοχής παρουσίαζαν σημάδια κατάρρευσης. Αυτό τον Ιανουάριο ο Κ. Σημίτης είχε συγκαλέσει σύσκεψη του οικονομικού επιτελείου και ο Λ. Παπαδήμος τους ενημέρωσε ότι λόγω της αναταραχής στις διεθνείς αγορές διατέθηκαν μεγάλα ποσά συναλλάγματος για την υπεράσπιση της αξίας της δραχμής και ότι η χώρα δεν διέθετε πια επαρκή αποθέματα συναλλάγματος για να αντιμετωπίσει νέες κρίσεις. Ολοι πάγωσαν. Ο κίνδυνος για τη διαπραγματευτική θέση της χώρας κατά τη διαδικασία ένταξης στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση ήταν άμεσος αφού νέες κρίσεις θα ήταν δυνατόν να οδηγήσουν σε ραγδαία μείωση της αξίας της δραχμής και το όνειρο του ευρώ θα κατέρρεε.

Τότε η σκέψη όλων στράφηκε στις τράπεζες πέρα από τον Ατλαντικό και στη σύναψη δανείου ενός δις δολαρίων. Αμέσως ο Κ. Σημίτης έδωσε εντολή στο Ν. Χριστοδουλάκη να πάει στις ΗΠΑ και να εξασφαλίσει το δάνειο αυτό με ευνοϊκούς όρους. Ολα κρίθηκαν σ’ αυτή την αποστολή και στις εντολές που θα έπαιρναν οι αμερικανικές τράπεζες για να χορηγήσουν ή όχι το δάνειο και κάτω από ποιους όρους. Τελικά το δάνειο χορηγήθηκε με ικανοποιητικούς όρους και η δραχμή αντιστάθηκε στις κερδοσκοπικές πιέσεις και διασφαλίστηκε το κριτήριο της σταθερότητος στον ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών. Ηταν ένα crash test αντοχής της χώρας σε νομισματικές κρίσεις. Ηταν κατά κάποιο τρόπο η «ατλαντική ομπρέλα προστασίας» στην ένταξη της Ελλάδος στην ευρωζώνη.
Παράλληλα η Ελλάδα με τις κυβερνήσεις Σημίτη, είχε καταβάλλει μια υπεράνθρωπη προσπάθεια για να επιτευχθεί ο στόχος του ευρώ. Πέρασε από συμπληγάδες, απαιτήθηκαν σκληρές αποφάσεις με μεγάλο πολιτικό κόστος, έγιναν θυσίες. Στο δύσβατο δρόμο της δημοσιονομικής εξυγίανσης και της επίτευξης των κριτηρίων της Συνθήκης του Μάαστριχτ για την ένταξη στο ευρώ, δόθηκαν σκληρές μάχες. Υπήρχε, όμως, αποφασιστικότητα του Πρωθυπουργού, πίστη στο στόχο και ενότητα όλων. Ηταν η συνταγή επιτυχίας για τη μείωση του ελλείμματος από 10,4% το 1995 σε 1,09% το 1999 και του δημοσίου χρέους από 111,3% του ΑΕΠ σε 105,2%. Ο Κ. Σημίτης δεν δίστασε ακόμη και να προσφύγει σε εκλογές το Σεπτεμβρίου 1996, όταν στην Κυβέρνηση παρουσιάστηκαν σημάδια αμφισημίας και διχασμού ανάμεσα σε δύο ομάδες: στους υποστηρικτές της ικανοποίησης «λαϊκών αιτημάτων με δανεικά» και στους οπαδούς της δραστικής «δημοσιονομικής εξυγίανσης». Ηταν μια κολοσσιαία δημοσιονομική προσαρμογή με τα έσοδα του προϋπολογισμού, την τετραετία 1996 – 1999, να αυξάνονται σωρευτικά κατά 57,5% και τις δαπάνες μόνον κατά 37,4%. Ηταν η εποχή του συνετού και μετριοπαθούς Κερκυραίου πολιτικού Γ. Δρυ στην Καραγιώργη Σερβίας, στην Πανεπιστημίου, όταν αγνοώντας κάθε έννοια πολιτικού κόστους, με σκληρή καθημερινή δουλειά, δημιούργησε τα υπερέσοδα του κράτους και έδωσε τη δυνατότητα στον Γ. Παπαντωνίου να ισχυρίζεται ότι «οι στόχοι επιτεύχθηκαν». Ηταν η εποχή που ο ίδιος ο Γ. Δρυς φεύγοντας αργά, κάθε βράδυ, από το γραφείο έκλεινε πίσω του όλα τα φώτα, ακόμη και του διαδρόμου. Και η σπατάλη του ενός ευρώ ήταν γι’ αυτόν μια μεγάλη θυσία που δεν άντεχε ο τόπος.
Ετσι φθάσαμε στις 9 Μαρτίου 2000 με την Ελληνική Κυβέρνηση να υποβάλλει αίτηση για ένταξη της δραχμής στην ευρωζώνη και την αυλαία να κλείνει σε μία μικρή πόλη της Πορτογαλίας, τη Σάντα Μαρία ντα Φέιρα, όπου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «συγχαίρει την Ελλάδα για τη σύγκλιση που επετεύχθη χάρις στην εφαρμογή υγιών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών τα τελευταία χρόνια και επικροτεί την απόφαση με την οποία η Ελλάδα θα ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ την 1η Ιανουαρίου του 2001, πράγμα που συνιστά ένα ακόμα θετικό βήμα προς τη νομισματική ολοκλήρωση της Ευρώπης». Αμέσως μετά συνεδρίασε το Συμβούλιο ECOFIN που ενέκρινε την ένταξη της Ελλάδας από την 1η Ιανουαρίου 2001 στη ζώνη του ευρώ και όρισε ότι «η ισοτιμία με την οποία θα κλειδωθεί αμετάκλητα η δραχμή έναντι του ευρώ την περίοδο από 01.01.2001 μέχρι 28.02.2002 είναι η κεντρική ισοτιμία στο ΜΣΙ - 2, δηλαδή ένα ευρώ ίσο με 340,75 δραχμές».

Εκτοτε μεσολάβησαν τα γεγονότα της διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ και της νίκης της ΝΔ στις εκλογές της 7ης Μαρτίου 2004. Ηταν μια εκλογή που ουσιαστικά σηματοδότησε την πτώση της χώρας από την κορυφή της καταξίωσης και των δημοσιονομικών θαυμάτων, στο ναδίρ της απαξίωσης, της απογραφής και του δημοσιονομικού εκτροχιασμού, της ένταξης σε καθεστώς επιτήρησης. Από την υπευθυνότητα των πολιτικών εξυγίανσης των ελλειμμάτων και της πτωτικής πορείας του δημοσίου χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, περνούσαμε πλέον στην αλόγιστη κατασπατάληση πόρων, με πρόσχημα την Ολυμπιάδα στην αρχή, τη διαφθορά του πολιτικού κατεστημένου, τη χαλαρότητα και ιλαρότητα στη διακυβέρνηση και την εκτόξευση των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους σε δυσθεώρητα ύψη, στη συνέχεια. Αποτέλεσμα, ο Καραμανλής παραδίδει τη χώρα στις εκλογές του Οκτωβρίου 2009 με έλλειμμα πάνω από 30 δις, δημόσιο χρέος που υπερέβαινε τα 300 δις ευρώ και ένα επί χρόνια ακυβέρνητο σκάφος στον Γιώργο Παπανδρέου.
Ακολούθησε η «Οδύσσεια» του μνημονίου που σηματοδοτήθηκε από την τιτάνια προσπάθεια του Γ. Παπανδρέου να επαναφέρει τη χώρα στον ορθό δρόμο των κανόνων της ευρωζώνης, της δραστικής μείωσης των ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους, στο δρόμο των διεθνών χρηματαγορών. Για να φθάσουμε σήμερα στο ίδιο σταυροδρόμι στο οποίο βρέθηκε ο Κ. Σημίτης το καλοκαίρι του 1996. Οπως τότε, η ίδια αμφισημία, οι ίδιες διαφωνίες, τα ίδια επιχειρήματα, το ίδιο δίλημμα: ή άλμα στο μέλλον με σκληρό τίμημα σήμερα σε οικονομικές θυσίες και σε πολιτικό κόστος ή επιστροφή στο παρελθόν με ικανοποίηση λαϊκίστικων αιτημάτων, δανεικά και «έχει ο Θεός βρε αδερφέ». Ο δρόμος του ευρώ δεν ήταν ποτέ στρωμένος με ροδοπέταλα.

Σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή της χώρας δεν θα πρέπει να υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία: ο δρόμος είναι μόνον ένας, το φωτεινό μονοπάτι είναι δύσβατο, η γη της επαγγελίας περνάει δια πυρός και σιδήρου, από την έρημο του Σινά, την προσφυγή στη λαϊκή εντολή. Αν δεν τιθασευτούν ο λαϊκισμός και η ανευθυνότητα και δεν κατανοήσουμε ότι η εκταμίευση οιασδήποτε δαπάνης απαιτεί την ύπαρξη των αναγκαίων για τη χρηματοδότησή της πόρων και ότι χρήματα δεν πέφτουν εξ ουρανού, τότε κανείς εξωγενής παράγοντας, καμιά κοινοτική αλληλεγγύη δεν μπορεί να μας σώσει. Η καλλιέργεια της αντίληψης ότι υπάρχουν «γκουρού» οικονομολόγοι που ως σύγχρονοι σαμάνοι αρχαίων ινδιάνικων φυλών θα σέρνουν το «χορό της βροχής» για να βρέξει ευρώ, στο σκληρό κόσμο της Ανγκελα Μέρκελ και των διεθνών χρηματαγορών νοείται μόνον ως ουτοπία.

Μόνη λύση, η προσφυγή στις δικές μας δυνάμεις. Η αλήθεια, η διαφάνεια, η κοινωνική δικαιοσύνη. Η ανάληψη της ευθύνης των υπογραφών που θέσαμε στις Συνθήκες προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στο Μάαστριχτ, στην ευρωζώνη. Ο δρόμος μας είναι στην Ευρώπη. Η επιλογή: να απαντήσουμε με επιτυχία στη μεγάλη πρόκληση για να διατηρήσει η χώρα το status της ισότιμης συμμετοχής στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση προσφεύγοντας αποκλειστικά και μόνο στους κανόνες του ευρώ, στην κοινοτική αλληλεγγύη. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για υπερατλαντικές σειρήνες αναδιάρθρωσης, επιμήκυνσης ή όποιες άλλες νεόκοπες προτάσεις για haircut, conversion. Η επίτευξη των στόχων της δημοσιονομικής προσαρμογής και της εξάλειψης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων ας είναι η μόνιμη επωδός. Οι πολίτες και η ιδιωτική οικονομία δεν μπορούν πλέον να χρηματοδοτήσουν το κράτος – τέρας που έχει δημιουργηθεί.

Του Σταύρου Καρβούνη

*Ο κ. Σταύρος Γ. Καρβούνης είναι ειδικός επιστήμονας στο ΓΛΚ.

Το πορτρέτο του 2016

Το 2016 είναι δίσεκτο έτος. Έχει, δηλαδή, μiα μέρα παραπάνω (29 Φεβρουαρίου), προκειμένου να καλυφθούν οι ατέλειες του Γρηγοριανού Ημερολογίου. Στην Ελλάδα, πιστεύεται ευρέως ότι το δίσεκτο έτος φέρνει κακή τύχη στα ζευγάρια που πρόκειται να παντρευτούν. Γι’ αυτό, παρατηρούνται και οι λιγότεροι γάμοι σε σχέση με τα κοινά χρόνια.

Το 2016 αναμένεται να είναι ένα ακόμα δίσεκτο έτος για την Ελλάδα, που θα βρίσκεται για έβδομο χρόνο στον αστερισμό των μνημονίων, ενώ αντίθετα η Κύπρος θα τερματίσει τις μνημονιακές της υποχρεώσεις, τρία χρόνια αφότου της επιβλήθηκαν. Η μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό και η περικοπή ή μη των συντάξεων θα δοκιμάσει την αντοχή του κυβερνητικού σχήματος ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, ενώ η κατάργηση των κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls) αναμένεται να αποτελέσει τονωτική ένεση για τη χειμαζόμενη ελληνική οικονομία.

Το 2016, έχει ανακηρυχθεί:

  • Διεθνές Έτος Οσπρίων από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ, με στόχο την ευαισθητοποίηση του παγκόσμιου κοινού σχετικά με τα διατροφικά οφέλη των οσπρίων, στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης και της επισιτιστικής ασφάλειας.
  • Επετειακό Έτος Αριστοτέλη από την ΟΥΝΕΣΚΟ, με αφορμή τη συμπλήρωση 2400 χρόνων από τη γέννηση του Αριστοτέλη, του αρχαίου έλληνα φιλόσοφου και πολυεπιστήμονα, ενός από τα λαμπρότερα πνεύματα της ανθρώπινης ιστορίας (384- 322 πΧ). Τον Μάιο θα διοργανωθεί στη Θεσσαλονίκη μεγάλο συνέδριο, στο οποίο θα πάρουν μέρος κορυφαίοι «αριστοτελιστές» απ' όλο τον κόσμο.

Το 2016 είναι Ολυμπιακό έτος, καθώς από τις 5 έως τις 21 Αυγούστου θα διεξαχθούν στο Ρίο ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας οι 31οι Ολυμπιακοί Αγώνες της σύγχρονης εποχής. Για τους ποδοσφαιρόφιλους, το καλεντάρι περιλαμβάνει το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα, που θα διεξαχθεί από 10 Ιουνίου έως 10 Ιουλίου στη Γαλλία, χωρίς στη συμμετοχή της Ελλάδας αυτή τη φορά, που απογοήτευσε στον προκριματικό γύρο.

Στις 8 Νοεμβρίου είναι προγραμματισμένες οι προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες, τις οποίες παρακολουθεί με μεγάλο ενδιαφέρον όλος ο πλανήτης, εξαιτίας της ιδιαίτερης βαρύτητας της χώρας αυτής στις παγκόσμιες εξελίξεις.

Ο λογοτεχνικός κόσμος τιμά τρεις σημαντικές επετείους:

  • Τα 150 χρόνια από την κυκλοφορία του εμβληματικού μυθιστορήματος του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι «Έγκλημα και Τιμωρία».
  • Τα 200 χρόνια από τότε που η 19χρονη Μαίρη Σέλεϊ εμπνεύστηκε τον Φρανκενστάιν στη βίλα του Λόρδου Βύρωνα στη Γενεύη.
  • Τα 400 χρόνια από το θάνατο του Μιγκέλ Ντε Θερβάντες, συγγραφέα του μυθιστορήματος «Δον Κιχώτης», που σφράγισε την ισπανική, αλλά και την παγκόσμια λογοτεχνία.


Το 2016 σηματοδοτεί τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την κορύφωση του «Εθνικού Διχασμού», όταν η Ελλάδα χωρίστηκε στα δύο («Κράτος Αθηνών» και «Κράτος Θεσσαλονίκης»), εξαιτίας της διένεξης του βασιλιά Κωνσταντίνου Α' και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου για την έξοδο της Ελλάδας ή μη στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων της «Αντάντ».


ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr/articles/1037#ixzz41yhnRE2o